SANAT TERAPİSİ
Eşe DERE
Psikolojik Danışman
Sanat terapisi her ne kadar göreceli yeni bir alan olsa da, sanat ile kendini ifade etmenin tarihçesi oldukça geçmiş zamanlara dayanır. “Sanat, tarihte ilk kez, iletişim, tedavi ve rahatlama amaçlı olarak Bergama‟da Zeus Tapınağının bulunduğu Eskülap olarak da adlandırılan tarihi yerleşkede yer alan antik tiyatroda keşfedilmiş ve Romalılardan bu güne bu amaçlarla kullanılagelmiştir” (Giannini, 2004:75-91). Sanat terapisi temellerini yoğun olarak psikanalizden almıştır. Teorik altyapısı ve pratik metotları temelde Freud‟un 1900‟lerde kurduğu paradigmasına dayanır. Literatürde konu ile ilgili iki temel bakış açısı vardır. Hazcılık (hedonizm) ve psikolojik işlevsellik (eudaimonism) (Ross, C.1997).
Amerikan Sanat Terapisi Derneği sanat terapisini; her yaştan bireylerin zihinsel, fiziksel ve duygusal varlıklarını iyileştirmek ve geliştirmek amacıyla sanat yapmanın yaratıcı sürecini kullanan bir ruh sağlığı mesleği olarak tanımlamaktadır. Sanat terapisi süreci, en temel düşünce ve duygularımızın bilinçaltına dayandığı ve bunların tam dışavurumuna ulaşmanın sözcüklerden ziyade şekillerle olacağı buluşuna dayanmaktadır. Sanat terapisi kişinin korkularını, kaygılarını, huzursuzluk ve mutsuzluklarını defetmek olmayıp bu olumsuz duyguları bazı yaratıcı modaliteler (şekiller) kullanarak dürüst ifadelere dönüştürmektir. İletişim kurma becerisi ve ihtiyacı, insanoğlu için gereklidir ve sözel iletişimin yetersiz ya da sorunlu olduğu durumlarda, sanat ruh ile sembolik iletişim kurma yöntemi olarak kullanılabilir. Sanat yaşantıyı düzenlemenin bir parçasıdır. Grup bağlarını geliştirir ve yaratıcı problem çözme sürecini harekete geçirir. Sanatın yaratıcı sürecinin, iyileştirici ve rehabilite edici etkilerinin temelinde, tamamlayıcı bir terapi yöntemi olarak “sanat terapisi” ortaya çıkmıştır. (Ross, C.1997) Sanat terapisi sanatsal olarak kendini ifade etmeyi içeren bu yaratıcı sürecin, insanların çatışma ve sorunlarını çözmeye, kişiler arası becerilerini geliştirmeye, stresi azaltmaya, davranışlarını yönetmeye, benlik saygılarını ve öz- bilinçlerini arttırmaya, iç görü elde etmeğe yardımcı olduğu inancını temel alır. Sanat terapisi alanı umut ve iyileşme sağlamanın yanı sıra katılımcılarına hayatın anlamını bulma konusunda yardım etmek için sanatın potansiyel kaynaklarını ve yaratıcı süreci birleştirmektedir. Sanat yapmak hissedilebilen görülebilen ve duyulabilen bir iletişim çeşitidir. Sanat terapisinin gelişmesinin sebebi, sanatın terapiyle kombinasyonunun yarattığı sinerjik potansiyeldir. Bu özelliğiyle sanat terapisi; kendini keşfetme, ifade etme ve iyileşme süreci olarak görülmektedir. Sanatla tedavi kültürümüze batıdan gelen bir akım gibi görülse de, tarihimize baktığımızda ruh hastalıklarının tedavisinde sanatın kullanılması çok eskilere dayandığı bilinen bir gerçektir. Örneğin Selçuklu dönemi şifahanelerinde müzik bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktaydı. Ünlü gezgin, Evliya Çelebi, Seyahatname‟sinde akıl hastalıklarının tedavisinde, sanattan yararlanıldığından bahseder. Sanat terapisinin iki temel amacı vardır. Bunlardan ilki bilinçaltına atılmış ve baskılanmış duygu ve düşünceleri açığa çıkarmak, diğeri ise kişilere, bilinçaltı ile ilişkili olan uyumsuz davranış yapıları ve defansları konusunda iç görü kazandırmaktır. Dinamik odaklı sanat terapisi süreci, kişilerin açığa vurulmamış duygularının ve iç çatışmalarının bilinçaltında yer aldığını ve bunların da sanatsal görseller sayesinde dışa vurulabileceğini varsayar. Sanat, dışavurumun güçlü bir formu olarak görülmektedir ve değişik yollarla iyileşmeyi kolaylaştırmaktadır. Sanat terapisi çocuklara, gençlere, yetişkinlere, yaşlı yetişkinlere ve ailelere uygulanabilir. Bu uygulama bireysel ya da grup olarak yapılabilir.
Sanat terapisinin kullanıldığı temel tedavi ve değerlendirme alanları şunlardır: Anksiyete, depresyon ve diğer zihinsel ve duygusal sorunlar ve bozukluklar, Travma sonrası stres bozukluğu, Madde kullanımı ve bağımlılığı, Aile ve ilişki sorunları; Aile içi şiddet ve istismar, Sakatlık ve hastalık ile ilgili sosyal ve duygusal zorluklar, Travma, kayıplar ve yas, Bilişsel, fiziksel ve nörolojik sorunlar, Tıbbi hastalıklarla ile ilgili psikososyal zorluklar, Stresle başa çıkmada, İş alanında yönetici ve personellere, Hamilelere, anneliğe hazırlıkta, kişisel gelişim talep edenler…
American Art Therapy Association (2007). http://www.arttherapy.org/
Giannini, J. (2004). Pilgrimage to the ancient healing sites of greece: A Journey with
Edward Tick. The San Francisco Jung Institute Library Journal, 23, 75–91
Ross, C.(1997). Something To Draw On Activities and İnterventions using an Art Therapy
Approach.England